Historia perkusji i edukacji

Poniższy fragment pochodzi z mojej autorskiej pracy magisterskiej zatytułowanej Działalność Towarzystwa Sztuki Perkusyjnej i jego wpływ na rozwój edukacji perkusyjnej w Polsce podejmującej także temat globalnego rozwoju edukacji perkusyjnej.

Geneza powstania szkolnictwa perkusyjnego na świecie

  • Amerykańskie Stowarzyszenie Percussive Arts Society

     Instrumenty perkusyjne z racji swego pierwotnego rodowodu, a także dużej różnorodności, obejmują swym zasięgiem niemal cały świat muzyki. Ich wpływ na jej rozwój, poczynając od folkloru a na sztuce wysokiej kończąc, jest niezaprzeczalny. Jednak mimo tysięcy lat istnienia oraz bogatej tradycji wykorzystania perkusji w wielu dziedzinach życia, dopiero w wieku XX dokonał się przełom. Polegał on głównie na tym, iż gałąź tą zaczęto badać staranniej i na tyle drobiazgowo, na ile pozwalał kunszt badaczy. Sztukę perkusyjną uznano za równoprawną i dopuszczono do grona tak zwanych sztuk elitarnych, co korzystnie wpłynęło na rozwój tej dziedziny muzyki.

Przyczyną tego stanu rzeczy było przede wszystkim niewielkie wykorzystanie perkusji w muzyce artystycznej, co najmniej do XIX wieku. W orkiestrach obecne były głównie kotły symfoniczne. Instrumenty te w wyniku militarnych podbojów osmańskich w Europie pojawiły się w XVII wieku, najpierw w muzyce oratoryjnej
i operowej[1]. W wieku XVIII zostały włączone do orkiestry symfonicznej przez Haydna i Mozarta. Wcześniej służyły jedynie, jako instrumenty w kapelach wojskowych, gdzie upiększały parady i inne uroczystości. W 1844 roku pojawiła się ważna rozprawa naukowa Hektora Berlioza obejmująca zakres tej grupy instrumentów[2]. Za sprawą muzyki Richarda Wagnera oraz Mikołaja Rimskiego-Korsakowa włączono tak zwane instrumenty płytkowe takie jak ksylofon i dzwonki orkiestrowe[3].

W biegu historii różnorodność instrumentów perkusyjnych należy rozpatrywać w kategoriach ich przeznaczenia. Tym bardziej wydaje się to konieczne w świetle działań edukacyjnych, jakie zostały podjęte w celu zachowania ciągłości związanej z praktyką rzemieślniczą. Rozpatrywanie wszystkich typów tych instrumentów było by zbyt obszerne, tak więc w niniejszym rozdziale wątek ten poświęcony zostanie tylko tym najważniejszym i najbardziej spopularyzowanym.

Ilość podręczników na perkusję była znikoma. Znane są głównie publikacje skierowane do tak zwanych side drum[4] oraz military drum[5]. Pierwsze tego typu wydanie pochodziło z roku 1779 roku i nosiło tytuł  Regulations for the Order and Discipline of the Troops of the United States. Autorem był  Friedrich von Steuben (1730-1794) pochodzący z Prus oficer amerykańskiej armii, do której wprowadził europejskie metody szkolenia i dyscypliny wojskowej[6]. Zagadnienia w jednym z rozdziałów p.t. Of the Different of Beat of the Drum w opracowanym przez niego wydawnictwie oscylowały wyłącznie w obrębie militarnym. Dotyczyły one głównie systematyki ówczesnych sygnałów bitewnych wykonywanych za pomocą instrumentów perkusyjnych[7].

Należy tu także wspomnieć, iż korzenie perkusyjnych sygnałów militarnych sięgają wojen na terenie Szwajcarii. Bitwa pod Sempach w 1386 roku była jedną z pierwszych, w których użyto piszczałek i bębnów, jako sygnałów bojowych używanych przez Szwajcarów w kampaniach wojskowej.

Na początku XV wieku, wiele elitarnych szwajcarskich sił bojowych wykorzystano w całej Europie Zachodniej w roli najemników. Ich sygnały i marsze z użyciem bębna i piszczałki zostały szybko spopularyzowane w innych krajach europejskich. Baron Friedrich von Steuben, pracujący dla Kongresu Kontynentalnego w Filadelfii w 1778 roku, napisał Regulations, dla Oddziałów Rewolucyjnych[9].

Z 1812 roku pochodzi kolejna pozycja, w której po raz pierwszy pojawia klasyfikacja grup rytmicznych o nazwie drum rudimental p.t. A New, Useful and Complete System of Drum-Beating autorstwa Charlesa Stewarta Ashwortha uznawanego za ojca podstaw perkusji. Następnie w 1869 roku pojawił się Strube Drum and Fife Instructor, napisany przez Gardinera A. Strube. Jednakże dopiero podręcznik z 1880 roku, autorstwa Johna Philipa Sousa, ówczesnego dyrektora zespołu muzycznego marynarki amerykańskiej, zatytułowany A Book of Instruction for the Field-Trumpet and Drum, stanowił pewien przełom[10]. Pozycja ta bowiem, stała się swoistym przewodnikiem dla perkusistów wojskowych, ponieważ posiadała wcześniej wspomniany zbiór podstaw rytmicznych a także zestaw stosowanych w armii, sygnałów na trąbkę i perkusję[11].

Jak można zauważyć powyższe instrukcje obejmowały wyłącznie instrumenty, które były używane i spotykane najczęściej w ówczesnych siłach zbrojnych. Należy także wspomnieć o instytucjach, w których przyuczano adeptów ówczesnej sztuki perkusyjnej. Najczęściej były to działania usytuowane w ośrodkach wojskowych np. w żandarmerii we Francji na przełomie wieku XVIII i XIX, czy chociażby w Odessie w szkole kadetów. Szkolenia obejmujące także inne instrumenty związane z orkiestrą wojskową nakierowane były na tak zwane rudymenty perkusyjne, czyli podstawowy zestaw ćwiczeń dla doboszy[12]. Muzyka militarna przeniosła swe osiągnięcia również na grunt muzyki poważnej. Na początku w formie nieśmiałych zapożyczeń i skromnego instrumentarium (wyłącznie kotły symfoniczne) a następnie w wieku XIX przez jej poszerzenie i wzbogacenie w wyniku indywidualnych potrzeb estetycznych kompozytorów.

Dawne opracowania wydawnictw instruktażowych na kotły symfoniczne traktują ten instrument z reguły, jako akompaniament do trąb używanych także w armii. Najstarsze znane wydawnictwo, które podjęło ten temat pochodzi z 1650 roku. Jest nim Ceremoniel und Privilegia der Trumpeter und Pauker Friedricha Frisa[13] oraz wydawnictwo niemieckiego kompozytora, organisty i trębacza Johanna Ernsta Altenburga p.t. Versuch einer Anleitung zur heroisch-musikalischen Trompeter- und Paukerkunst z 1795 roku[14]. Kilka elementarzy instruktarzowych pojawiło się także w wieku XIX. Należały do nich głownie opracowania włoskie, francuskie, niemieckie i amerykańskie Wśród nich znalazły się takie wydania jak Der Paukenschlag F. Reinhardta z 1848 a także  The Imperial Method for the Drums, Timpani, Bells Etc. Harriego A. Bowera. Ta ostatnia pochodzi z końca XIX wieku[15]. Kotły symfoniczne, które jako jedne z pierwszych wprowadzono do panteonu muzyki poważnej należy tutaj rozpatrywać w kategoriach instytucji odpowiedzialnych za podłożenie podwalin pod późniejsze działania edukacyjne w tym kierunku.

Ośrodkiem, w którym zapoczątkowano debatę na temat ważnej roli wykształcenia muzyków perkusistów, była szkoła paryska związana z osobą Hektora Berlioza. Uważał on, iż poziom tej grupy orkiestrowej powinien być odpowiednio wyedukowany i dostosowany do nowoczesnych zasad umożliwiających realizację ówczesnych wymagań estetycznych w muzyce. Fakt ten był przełomowy, gdyż konserwatoria muzyczne nie posiadały wówczas wydziałów perkusyjnych. Dotychczas perkusista w orkiestrze był muzykiem przyuczonym, który rozwijał swoje umiejętności u boku mistrza należącego do tej samej orkiestry. Zresztą tradycja ta utrzymywała się jeszcze w XX wieku[16]. Traktat Berlioza zatytułowany Grand traité d’instrumentation
et d’orchestration modernes
z 1844 roku, w rozdziale poświęconym instrumentom perkusyjnym, posiadał wiele ważnych zagadnień natury technicznej, wykonawczej i estetycznej. Berlioz podkreślał w nich między innymi jak ważne jest by muzyk, w tym przypadku perkusista posiadał słuch wyrafinowany i wrażliwy na określone sytuacje pojawiające się w muzyce[17]. To podejście autora wydaje się być przełomowe w kontekście dotychczasowej polityki stosowanej wobec muzyków perkusistów. Jednakże trudno określić na ile było to stanowisko rewolucyjne, gdyż nie zapoznano się dotychczas z badaniami i materiałami historycznymi, (jeśli te w ogóle istnieją) odnoszącymi się do zagadnień natury interpretacyjnej względem perkusji w orkiestrze do XIX wieku.

Największym polem dla rozwoju instrumentów perkusyjnych była także (o ile nie przede wszystkim) muzyka folklorystyczna i etniczna. Jednak biorąc pod uwagę rzemieślniczy sposób poznawania technik gry na perkusji, w folklorze nie opracowywano podręczników. Nauka ta oparta była raczej na praktyce, aniżeli teorii. Wielowiekowy proces doskonalenia technik np. we wschodnich kulturach przechodził na zasadzie przekazów pokoleniowych. Zapisy nutowe w większości przypadku nie istniały, a komunikacja odbywała się w formie ustnej i oparta była na tradycji danego obszaru geograficznego. Styl muzyczny związany z perkusją, który uległ przekształceniom w tej materii to indonezyjski gamelan[18]. W wiekach późniejszych w wyniku wyrafinowania tej formy, pojawiła się notacja muzyczna. Dotyczy to szczególnie gamelanu dworskiego, który w swych szkołach starał się zachować czystość gatunku[19].

Kolejnym aspektem przemawiającym za tezą o małej liczbie opracowań instruktarzowych, był również fakt istnienia dużej ilości instrumentów perkusyjnych. Nawet w XX i XXI wieku nie możemy mówić o teoretycznym opisaniu ich wszystkich[20]. Autorzy elementarzy skupili się raczej na tych najpopularniejszych i najbardziej praktycznych płaszczyznach zawodu perkusisty.

Rozwój muzyki w XX wieku miał niezaprzeczalny wpływ na popularność perkusji, a co za tym idzie również wzrostu zapotrzebowania na edukację w tej dziedzinie. Okres pierwszej wojny światowej oraz lata dwudzieste XX wieku, wiązały się z rozwojem muzyki jazzowej. Gatunek ten oraz bogactwo instrumentów pochodzących z takich miejsc jak Afryka, Daleki Wschód czy też Ameryka Łacińska, zaowocowały zainteresowaniem największych ówczesnych twórców muzyki współczesnej, takich jak Bella Bartok czy Edward Varese. Jednak mnogość gatunków instrumentarium perkusji z tamtych rejonów spowodowała, że musieli oni ograniczyć ich użycie. Jak zauważył Włodzimierz Kotoński w Leksykonie Współczesnej Perkusji: przed kompozytorem współczesnym staje nowe utrudnienie – nie jakich użyć instrumentów, ale jakich nie używać[21].

            Za sprawą twórców powojennych, takich jak Karlheinz Stockhausen, Oliver Messiaen czy Steve Reich, dopiero w okolicach roku 1960 skład perkusji symfonicznej i kameralnej systematyzuje się. Jednakże w Polsce dotkniętej II wojną światową, a następnie ustrojem socjalistycznym, ewolucja perkusji nie mogła iść w parze z jej rozwojem, na przykład w krajach zza żelaznej kurtyny. Do późnych lat pięćdziesiątych dwudziestego wieku edukacja perkusyjna zarówno na szczeblu szkolnym jak i akademickim w Polsce praktycznie nie istniała. Nawet jej późniejsze funkcjonowanie było mocno ograniczone ze względu na ówczesny ustrój[22].

Kontynent amerykański, który uniknął konsekwencji wojennych działań zbrojnych, miał bez wątpienia większe możliwość nieprzerwanej i naturalnej ścieżki postępu w tej dziedzinie. Spowodowało to tym samym, iż powołanie instytucji odpowiedzialnej za objęcie tego rzemiosła było już tylko kwestią czasu. Tak więc na potrzebę dalszego oraz pełniejszego rozwoju instrumentalistyki perkusyjnej powstało Percussive Arts Society. Stowarzyszenie, które dopiero u schyłku ustroju komunistycznego w Polsce miało odegrać niebagatelne rolę dla rozwoju edukacji perkusyjnej w naszym kraju.

Korzeni tej instytucji należy szukać w zjeździe muzyków w Chicago, który odbył się w 1933 roku pod nazwą American Legion National Convention at Chicago. Zjazd miał na celu uporządkowanie programu kształcenia, notacji oraz innych istotnych zagadnień wciąż nieustalonych w muzyce perkusyjnej. Na konwencji tej, której gospodarzem była firma William F. Ludwig &Ludwig Drum Company[23] produkująca instrumenty perkusyjne, pojawili się także perkusiści z całego świata, którzy założyli organizacje National Association of Rudimental Drummer. Jej celem było usystematyzowanie zagadnień dotyczących edukacji z dziedziny perkusji o nazwie Drum Rudiment[24]. Pochodzący ze Szwajcarii, liczący ponad 200 lat zestaw specjalnych ćwiczeń na mały bęben (werbel), wciąż nie był skonkretyzowany. Podręczniki pochodzące jeszcze z XIX wieku zamiast służyć jako pomoc, tak naprawdę były przyczyną sporego zamieszania w tej dziedzinie. Dopiero na zjeździe w Chicago udało się ów system ćwiczeń uporządkować[25].

W 1977 NARD rozpadł się, lecz na jego kanwie powstała instytucja działająca na bazie podobnych aspiracji i założona jeszcze w trakcie istnienia tej pierwszej.

Już na spotkaniu w 1960 roku udało się omówić pierwsze cele Percussive Arts Society. Zamiarem czternastu inicjatorów tego przedsięwzięcia było objęcie dziedziny perkusyjnej jeszcze szerzej i staranniej niż zrobili to twórcy wymienionej wcześniej federacji National Association of Rudimental Drummer. Jednym z realizatorów tej koncepcji był Remo Belli założyciel firmy Remo, specjalizującej się w produkcji akcesoriów perkusyjnych. Założona w 1957 z siedzibą w Santa Clarita w Kalifornii w USA, należała do jednej z najważniejszych firm znanej dziś przede wszystkim z produkcji wysokiej jakości naciągów perkusyjnych[26]. Swoje postulaty dotyczące koncepcji mającej wówczas powstać organizacji przedstawił w sposób następujący: Isn’t there a possibility we could have anorganization through which we could discuss everything involved in our craft: how to teach it, how to play, and so on?[27]      Organizatorom chodziło nie tylko o ujednolicenie standardów nauczania, ale także o zwiększenie zainteresowania tym instrumentem, zadbanie o dostępność publikacji związanych z edukacją, graniem solowym czy zespołowym. Ponadto postulowano zwiększenie wydajności w nauczaniu perkusji, a także ustanowienia standardowych kryteriów orzekania w konkursach perkusyjnych.

Założyciele i zarazem pierwsi członkowie tej federacji rekrutowali się spośród osób będących instruktorami gry, a także wytwórcami instrumentów i akcesoriów perkusyjnych. Ustanowiono także roczne składki dla członków należących do  stowarzyszenia. Ich ilość nie wiązała się jedynie z korzyściami finansowymi dla federacji, bowiem miała ona również wpływ na polepszenie przepływu istotnych informacji, a także wytworzyła pewien rodzaj wspólnoty zwiększającej możliwości wsparcia i otrzymania pomocy w różnych aspektach. Obecnie członkostwo powoduje, iż abonenci na całym świecie mają nieograniczony dostęp do katalogów np. instrumentów perkusyjnych, nut oraz innych form materiałów edukacyjnych, informacji o najważniejszych wydarzeniach artystycznych w muzyce perkusyjnej, wiadomości o aktualnych zjawiskach, najnowszych odkryciach oraz osiągnięciach w sztuce perkusyjnej itd.[28].

Rok później Percussive Arts Society, będąc organizacją non profit ogłosiła publicznie otwartość dla biznesu i dopuszczając udział firm mogących działać na zasadzie sponsorów. Pojawił się także pierwszy biuletyn zgromadzenia czternastu członków, a w 1963 pierwszy kwartalnik pod nazwą Percussionist, który spełniał rolę informatora o charakterze edukacyjnym[29]. Można było w nim zapoznać się również z wymienionymi powyżej założeniami i celami organizacji. Wśród postulatów pojawiły się także zalecenia dla producentów, dotyczące jakości instrumentów, akcesoriów i materiałów edukacyjnych, spełniających wymagania perkusistów. Sekcja dotycząca edukacji wspominała także o ważnym aspekcie kształcenia na wszystkich poziomach zaawansowania tj. w szkolnictwie podstawowym, średnim i wyższym. Na pierwszy plan wysunięto jednak niedoskonałości w programie nauczania. Wiele informacji odzwierciedlało niejako stan rzemiosła perkusyjnego na początku lat sześćdziesiątych, XX wieku. Kwartalnik tym samym stał się pewnego rodzaju kliszą o bogatym znaczeniu merytorycznym dla historyków i badaczy. Kolejne numery zawierały informacje o stopniowej progresji oraz wadach ówcześnie rodzącego się systemu szkolnictwa perkusyjnego.

W 1965 roku pojawił się wstępny raport komitetu do spraw poprawy kształcenia. Zawierał on między innymi artykuł dotyczący niskiego poziomu nauczania, a ściślej mówiąc, braku wykwalifikowanej kadry w dziedzinie nowoczesnych technik nauczania. Edukacja perkusyjna ograniczała się jedynie do nauki gry na werblu. Niektórzy nauczyciele posiadali negatywne tendencje przyjmowania uczniów o niskich
zdolnościach[31].

W 1967 roku Percussive Arts Society posiadał już 353 stałych członków a także 212 studentów płacących roczne składki członkowskie. Uczniowie dzięki tym wpłatom mieli zapewniony dostęp do wykwalifikowanych kadr nauczycielskich oraz coraz bogatszej literatury edukacyjnej. W kolejnych latach liczba członków stale się powiększała a sama organizacja ogarnęła swoim zasięgiem cały kraj.

Pod koniec dekady stowarzyszenie postulowało konieczność większego dostępu do wciąż brakującej literatury muzycznej. Brak wiedzy w tej dziadzinie wśród kompozytorów oraz pewne obawy wydawców tej specjalistycznej dyscypliny był poniekąd uzasadniony. Duże ryzyko, że produkt nie znajdzie nabywców na wąskim rynku, było prawdopodobnie powodem tego, iż twórcy nie pisali zbyt wielu utworów na perkusję solo.

Pierwsza dekada działalności PAS ostatecznie okazała się jednak sporym sukcesem. Liczba członków osiągnęła 2000 osób. Wśród nich znajdowali się nauczyciele, instruktorzy gry, producenci i sprzedawcy instrumentów oraz akcesoriów perkusyjnych. Dokonano standaryzacji notacji oraz terminologii perkusyjnej. Publikacje w postaci nut pojawiły się w bibliotekach uniwersyteckich w kraju i zagranicą. Ustalono program nauczania w szkołach średnich i na uniwersytetach. Ustanowiono również procedury konkursów zespołowych i solowych. Instytucja osiągając zasięg ogólnokrajowy uruchomiła ponad 30 oddziałów Percussive Arts Society[34].

W kolejnej dekadzie podjęto działania mające rozszerzyć zakres organizacji i uczynić go bardziej otwartym na różne obszary sztuki perkusyjnej. Rozwinięto tak zwaną sekcję marching percussion[35] oraz drum set[36]. Organizacja wspierała także wszelkie inicjatywy związane z organizacją koncertów perkusyjnych. Ponadto zrealizowano istotne wydarzenia z punktu widzenia rozwoju szkolnictwa oraz promocji perkusji. W 1971 roku na uniwersytecie Chicago zorganizowano pierwszą edycję cyklu imprez, w których każdy oddział PAS zobowiązany był do zorganizowania, co najmniej raz w roku wydarzenia o nazwie Day of Percussion[37]. Zasięg tej imprezy poszerzano
w miarę upływu kolejnych lat ze względu na duży rozrzut geograficzny poszczególnych oddziałów federacji.

W 1973 filia federacji w Kalifornii zorganizowała pierwszy konkurs dla kompozytorów piszących utwory na perkusję[38]. Dwa lata później odbyło się pierwsze tak zwane Sympozjum Towarzystwa Sztuki Perkusyjnej w DeKalb na Nothern Illinois University[39]. Celem tego przedsięwzięcia było podsumowanie dotychczasowej działalności. Przede wszystkim zaś opracowanie planu, na podstawie którego edukacja w dziedzinie muzyki perkusyjnej uległaby znacznej poprawie.

W 1972 roku utworzono dział o nazwie Percussive Arts Society Hall Of Fame, w ramach którego zgłaszano kandydatury a następnie wybierano osoby najbardziej zasłużone wobec tej formy sztuki. Zasługi te miały obejmować przede wszystkim znaczące dla rozwoju tej dziedziny instrumentalnej elementy, takie jak wkład w badania naukowe czy podniesienie prestiżu zawodu muzyka perkusisty[40].

            Do stałych wydarzeń w ramach działalności instytucji weszły tak zwane Percussive Arts Society National Conventions. W 1976 roku podczas konwencji naukowej PAS w Rochester w stanie Nowy Jork nazwa ta została zmieniona na Percussive Arts Society International Convention (PASIC). W jej ramach do dnia dzisiejszego zaplanowano a następnie zrealizowano programy obejmujące przede wszystkim prezentację umiejętności studentów w grze na zestawie perkusyjnym solo, na kotłach symfonicznych, marimbie, ksylofonie, wibrafonie, grze orkiestrowej oraz w zespołach perkusyjnych jak również w grze na wspomnianym wcześniej marching percussion. W ramach konwencji odbywały się także warsztaty oraz występy artystyczne z udziałem najwybitniejszych muzyków i nauczycieli w dziedzinie światowej perkusji[41].

Powołano również tak zwaną sekcję World Music Committee odpowiedzialną za muzykę perkusyjną w sensie globalnym i ze szczególnym uwzględnieniem perkusji z Indii. Ponadto otwarto muzeum z kolekcją instrumentów perkusyjnych[42].

PAS w latach osiemdziesiątych zreorganizowało swoje coraz bardziej rozbudowane struktury decyzyjne. Ustalono między innymi czas kadencji dla prezydentów stojących na najwyższym szczeblu zarządzania organizacją. W związku z ówczesnym rozwojem technologicznym, podejmowano także tematy związane
z komputeryzacją muzyki perkusyjnej. W biuletynie p.t. Percussive Notes zwrócono uwagę na wady oraz zagrożenia wynikające z rozwoju technologii elektronicznej. Pojawiły się tak zwane maszyny perkusyjne imitujące grę perkusisty, które były swego rodzaju zagrożeniem dla etatowych muzyków, perkusistów pracujących np. w studiach nagraniowych itp.[44].

Z czasem organizacja o charakterze narodowym stała się instytucją międzynarodową zyskując coraz więcej partnerów na całym świecie[45]. Do jednych z nich należało przyłączenie oddziału Towarzystwa Sztuki Perkusyjnej w Polsce w roku 1988[46]. Prócz tego w ramach wzmocnienia relacji globalnych odbyły się festiwale, sympozja oraz konkursy muzyki perkusyjnej organizowane m. in. w Korei Południowej, Francji, Polsce i innych krajach posiadających oddziały współpracujące z Percussive Arts Society.

Ostatnia dekada XX wieku minęła pod znakiem wykorzystania nowych możliwości promocji perkusji za pomocą rozwijających się w owym czasie sieci połączeń internetowych. Udało się także zorganizować liczne stypendia dla najzdolniejszych studentów[48]. Powołano również komisję odpowiedzialną za niepodejmowaną dotąd ważną kwestię problemów zdrowotnych związanych
z uprawianiem zawodu muzyka perkusisty[49].

W miarę przybywania nowych członków sytuacja finansowa Percussive Arts Society była coraz lepsza. Wpłynęło to między innymi na polepszenie atrakcyjności nagród konkursowych[50]. Większy budżet pozwolił także na rozbudowę poszczególnych siedzib organizacji. Powiększono m. in. budynek, w którym mieściło się muzeum kolekcji instrumentów perkusyjnych.

PAS mógł liczyć na finansowe wsparcie już nie tylko ze strony sponsorów, ale również dzięki nowym możliwościom promocyjnym, jakie dawał Internet. Dzięki niemu polepszyła się przede wszystkim komunikacja pomiędzy członkami. Doprowadziło to do większej spójności w skali globalnej na głównych polach działalności organizacji takich jak edukacja czy promocja instrumentów perkusyjnych. Internet pozwolił na publikowanie zróżnicowanych materiałów edukacyjnych dla uczniów i studentów. W ramach działań na polu technologii sieci Web założono również tak zwaną sekcję PAS On-Line Research Journal, odpowiedzialną za badania dotyczące, jakości sztuki perkusyjnej a także innych ważnych kwestii służących rozwojowi oraz ciągłej poprawie edukacji[51].

Do 2004 roku Percussive Arts Society otrzymało wsparcie ze strony wielu organizacji związanych z działaniami na polach artystycznych takich jak International Association of Jazz Educators, The Percussion Marketing Council, oraz The National Association of Music Merchants (NAMM)[52]. Szczególnie tym ostatnim PAS zawdzięcza sfinansowanie osobliwego projektu na polu opieki zdrowotnej. Grupy wyspecjalizowanych terapeutów zajęły się, bowiem badaniem wpływu dźwięków perkusyjnych na osoby chore. Wyniki tych studiów miały posłużyć w przyszłości do działań na polu tak zwanej rytmoterapii[53].

Sekcję związaną ze wspomnianym wcześniej muzeum instrumentów perkusyjnych rozbudowano i nadano jej nazwę Rhythm! Discovery Center. Kolekcja ta stanowi przykład swego rodzaju podsumowania działalności Percussive Arts Society.  Pokazała ona nie tylko historię i ewolucję opisywanej organizacji. Okazała się również miejscem, które służy pomocą we wszelkich działaniach badawczych skierowanych ku rozwojowi tej dziedziny sztuki, jakim jest rytm i perkusji, służąc nie tylko, jako eksponat przeszłości, ale także przyszłości. Stanowiła swego rodzaju atrakcję dla młodych adeptów oraz osób niemających, na co dzień do czynienia z tym rzemiosłem, którzy odwiedzając to miejsce mogli dostrzec w niej inspirację[54].

Wszelkie opisy powstania i rozwoju szkolnictwa perkusyjnego w Polsce nie może się obyć bez powyższego przybliżenia działalności amerykańskiej organizacji. Mimo, iż Percussive Arts Society nie jest już dziś jedynym głównym źródłem wiedzy perkusyjnej na świecie, jednak dzięki wysiłkowi organizacji dokonano ważnego skonkretyzowania tych wydawałoby się ignorowanych jeszcze do niedawna instrumentów. Rozbudowa szkolnictwa i dydaktyki perkusyjnej, powstanie konkursów na wszystkich poziomach zaawansowania, to tylko nieliczne jej inicjatywy. Prócz opisanych już koncertów, warsztatów, kursów mistrzowskich, konwencji czy paneli dyskusyjnych należy również wymienić ogromny wpływ na szczeblach szkolnictwa wyższego tj. wszelkich inicjatyw na polu doktoratów oraz habilitacji obejmujących w swych badaniach opisywaną dziedzinę.

Do 2012 roku liczące sobie ponad 7000 członków, rozsianych w 78 oddziałach na całym świecie, Percussive Arts Society stało się głównym autorytetem w dziedzinie perkusji. Szeroko zakrojona działalność PAS wypełniła wiele luk, które występowały w przeszłości i które wciąż towarzyszą tej formie sztuki. W jednym z archiwalnych wydań magazynu Percussive Notes możemy wyczytać między innymi: Its strong foundation and history—built on the hard work of generations of percussionists—ensure that it can continue (…) unique musical experiences that will engage and inspire young percussionists to carry on into the future[56].

Należy także wspomnieć o istotnej roli ośrodków europejskich (głównie z historycznego punktu widzenia) na gruncie rozwoju edukacji perkusyjnej w wieku XX takich jak uczelnie francuskie, do których należały: Conservatoire National Supèrieur de Musique et Danse w Paryżu oraz Lionie, Conservatoire
à Rayonnement Règional Versailles. a także Conservatoire à Rayonnement Règional de Rueil Malmaison. Ich tradycje i doświadczenia w zakresie uwzględniania instrumentarium perkusyjnego sięgają XIX wieku głównie za sprawą wspomnianego już w niniejszej pracy traktatu Hektora Berlioza[57].

W wieku XX w kontekście dynamicznej rewolucji rozwojowej Francuskie ośrodki wykazywały największe zainteresowanie zagadnieniami perkusji. Zakres działania w konserwatoriach a także repertuar perkusyjny uwzględniał jej nowe osiągnięcia i zagadnienia (techniki itp.). Wielu profesorów wprowadzając efektywną dydaktykę, spowodowało iż wyszkolenie absolwentów było adekwatne względem złożoności tej dziedziny artystycznej. Ponadto należy tu także uwzględnić fakt, iż Paryż w świecie sztuki stanowił ważny punkt centralny, w którym wszelkie nowe działania na gruncie artystycznym docierały bardzo szybko.

Poza Francją należy tu także wymienić nieco młodsze ośrodki w krajach takich jak Wielka Brytania (Royal College Of Music w Londynie), Niemcy (Staatliche Hochschule für Music Und Dartstellende Kunst w, Stuttgarcie, Berlinie, Monachium, Hamburgu, Fryburgu, Bremie, Kolonii) oraz państwa, których wkład w tą dziedzinę
w ostatnim czasie należał do dość intensywnych. Należała do nich Szwajcaria oraz kraje skandynawskie uwzględniając wpływowych profesorów z ośrodków takich miast jak Sztokholm czy Kopenhaga. Ponadto działania takie podejmowały także jednostki usytuowane w europie środkowowschodniej tj. na Węgrzech, Republice Czeskiej czy
w Chorwacji[58].

Przypisy:

[1] S. Sadie, J. Tyrrel, The New Grove Dictionary of Music and Musicans, Oxford University Press, USA 2004.

[2] Zagadnienia te będą opisane później. Patrz Rozdział pt. Geneza powstania szkolnictwa perkusyjnego na świecie, str. 14-15.

[3] W. Kotoński, Leksykon współczesnej perkusji, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1999, s. 150.

[4]  Tłum.: mały bęben. Miał postać krótkiego cylindra z membraną na każdym końcu. Górna membrana służyła do uderzenia twardymi pałeczkami a dolna była najczęściej wyposażona w grzechotkę wzbudzaną przez górną membranę. Anglojęzyczne znaczenie słowa side (dosłownie: strona)  wywodzi się stąd, iż bęben zawieszony był z boku ciała osoby grającej. Źródło: S. Sadie, J. Tyrrel, The New Grove Dictionary of Music and Musicans, Oxford University Press, USA 2004.

[5] Tłum.: perkusja militarna.

[6] Dostępność: http://www.oxforddictionaries.com/definition/american_english/Steuben-Friedrich-von 2013-12-18 godz. 10:30

[7] Friedrich von Steuben, Regulations for the Order and Discipline of the Troops of the United States, Printed at Exeter, Boston 1794, str. 48.

[8] Źródło: http://www.metmuseum.org/collections/search-the-collections/505826 Dostępność 2014-02-20 godz. 17:23

[9] Dostepność: http://www.music.vt.edu/musicdictionary/textd/Drumrudiment.html 2013-12-17 godz. 13:29

[10] Chodzi o zespół United States Marine Band założony w roku 1798 w Filadelfii. Źródło: http://www.marineband.marines.mil/About/OurHistory.aspx Dostępność: 2014-02-20 godz. 11:17

[11] Dostepność: http://www.music.vt.edu/musicdictionary/textd/Drumrudiment.html 2013-12-17 godz. 13:29

[12] Rudymenty perkusyjne to podstawowy zestaw ćwiczeń rytmicznych (wprawek) na werbel służący do poprawnego wykonywania utworów na małym bębnie (werblu). Rudymenty rozróżnia się w kontekście historycznym tj. w zależności od szkoły, z jakiej pochodzą. Każdy autor odpowiedzialny za opracowanie instruktażowe bądź podręcznikowe systematyzował je w inny sposób. W XIX wieku dominował styl zróżnicowany reprezentowany przez autorów opisanych w tekście powyżej. Współczesne zorganizowanie tych grup rytmicznych przypadło organizacjom takim jak NARD (Essential Rudiments) oraz Percussive Arts Society (40 International Drum Rudiments). Znane są również opracowania o nazwie Swiss & Scottish Rudiments Źródło: http://www.rudimentaldrumming.com/sheetmusic/rudiments Dostępność: 2014-07-01 godz. 20:45

[13] Źródło: J. H. Beck, Encyclopedia of Percussion, Routledge, New York 2007, s. 432.

[14] Źródło: S. Sadie, J. Tyrrel, The New Grove Dictionary of Music and Musicans, Oxford University Press, USA 2004.

[15] Guido Facchin, Le Percussioni, Edizioni di Torino, Torino 2000, s. 597.

[16] Wywiad z prof. Stanisławem Skoczyńskim przeprowadzony na potrzebę pozyskania informacji do niniejszej pracy magisterskiej w dniu 2013-11-15 w Warszawie.

[17]Źródło: Hector Berlioz, A Treatise On Modern Instrumentation And Orchestration, Translated By

Mary Cowden Clarke, Novello, Ewer & Co, London 1882, str. 198-233.

[18] Gamelan jest terminem używanym do różnych rodzajów indonezyjskiej orkiestry różniącym się stylem muzycznym, instrumentacją oraz przeznaczeniem. Najczęściej gamelan tworzą instrumenty takie jak metalofony, gongi, bębny, ksylofony, talerze, flet, oraz śpiewacy. Źródło: S. Sadie, J. Tyrrel, The New Grove Dictionary of Music and Musicans, Oxford University Press, USA 2004.

[19] Notacja muzyczna jak i strój instrumentów w gamelanie zależny był od rejonu geograficznego,
z którego pochodzi. Należały do niego takie miejsca jak wyspy Bali, centralna, wschodnia i zachodnia część wyspy Jawa, Malezja. Źródło: S. Sadie, J. Tyrrel, The New Grove Dictionary of Music and Musicans, Oxford University Press, USA 2004.

[20] Liczba ta obejmująca instrumenty egzotyczne o różnych nazwach przekroczyłaby 150. Jednak biorąc pod uwagę wciąż powstające instrumenty oraz nowe formy ekspresji perkusyjnej, ilość ta jest praktycznie niepoliczalna. Źródło: Wywiad z prof. Jackiem Wotą przeprowadzony na potrzebę pozyskania informacji do niniejszej pracy magisterskiej w dniu 2013-07-07 w Kolbuszowej.

[21] W. Kotoński, Leksykon współczesnej perkusji, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1999, s. 151.

[22] Wywiad z prof. Stanisławem Skoczyńskim przeprowadzony na potrzebę pozyskania informacji do niniejszej pracy magisterskiej w dniu 2013-11-15 w Warszawie.

[23] Firma ta została założona w 1910 roku przez Williama F. Ludwiga (1879-1973), perkusistę, autora wielu podręczników do nauki gry, ale przede wszystkim producenta instrumentów perkusyjnych. W. F. Ludwig był również autorem pierwszego pedału do obsługi bębna basowego. Dostępność: http://www.pas.org/experience/halloffame/LudwigWilliam.aspx 2013-12-16 godz. 20:28

[24] Tłum. Rudymenty perkusyjne. Patrz Rozdział I pt. Geneza powstania szkolnictwa perkusyjnego na świecie, str. 13, przypis nr 13

[25] Dostępność: http://nard.us.com/History_of_N.A.R.D..htm  2013-12-16 godz. 11:35

[26] Dostępność: http://remo.com/portal/pages/about/people/About+Remo+People.html 2013-12-16 godz. 11:29

[27]Tłum.: Czy jest możliwe byśmy posiadali organizację, dzięki której będziemy mogli rozmawiać o wszystkim, czego dotyczy nasze rzemiosło? Słowem: jak nauczać, jak grać itd. Rick Mattingly, 50 Years of PAS, Chapter 1: The First Decade, “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 1, s. 7.

[28] Wywiad z Dariuszem Kaliszukiem przeprowadzony na potrzebę pozyskania informacji do niniejszej pracy magisterskiej w dniu 2014-03-16 w Kolbuszowej.

[29] Później magazyn ukazywał się pod nazwą Percussive News w miesiącach parzystych, naprzemiennie
z Percussive Notes pojawiającym się w miesiącach nieparzystych.

[30] Źródło: http://www.trademarkia.com/pas-percussive-arts-society-74630093.html Dostępność: 2014-04-02 godz. 14:19

[31] Jeden z punktów raportu mówił także o konieczności podjęcia aspektów interpretacji i wyrazu muzycznego. Brakowało, bowiem wiedzy mającej na celu przekazanie praktykantom, w jaki sposób instrumenty perkusyjne można wykorzystać do muzycznej ekspresji. Rick Mattingly, 50 Years of PAS, Chapter 1: The First Decade, “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 1, s. 9.

[32]Zdjęcie to nie przedstawia pełnej czternastoosobowej liczby pierwszych członków PAS. Źródło Źródło:http://www.pas.org/Libraries/PASIC_Archives/50thPASChapter1.sflb.ashx Dostępność: 2013-11-04 godz. 17:05.

[33] Źródło: http://www.pas.org/Libraries/PASIC_Archives/50thPASChapter1.sflb.ashx Dostępność:
2013-11-04 godz. 17:05.

[34] Rick Mattingly, 50 Years of PAS, Chapter 1: The First Decade, “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 1,
s. 12.

[35] Marching Percussion (tłum. perkusja marszowa). To grupa instrumentów perkusyjnych złożona
z werbli, multi-tomów oraz bębnów basowych. Są one najczęściej wykorzystywane w uroczystościach paradnych, sportowych oraz wojskowych. Sama nazwa marching w Polsce posiada odpowiednik terminu tarabaning co zostanie opisane w późniejszych rozdziałach. Patrz Rozdział II pt. Działalność Towarzystwa Sztuki Perkusyjnej, str.48. Źródło: Archiwum Towarzystwa Sztuki Perkusyjnej.

[36] Tłum.: zestaw perkusyjny

[37] Tłum.: Dni Perkusji – organizowane są do dnia dzisiejszego również pod nazwą Day of Percussion Festival. Źródło: Rick Mattingly, 50 Years of PAS: Chapter 2: 1971-1980, “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 2, s. 10.

[38] Do roku 2012 konkurs ten wyróżnił 155 kompozytorów w ramach, których napisali oni 190 utworów na perkusję. Laureatem III miejsca na konkursie w Kalifornii w roku 1974  była m.in. polska kompozytorka Marta Ptaszyńska, otrzymując nagrodę za utwór p.t. Siderals. Źródło: Ibidem, s. 10.

[39] Pełna anglojęzyczna nazwa tego sympozjum brzmiała: First Annual Percussive Arts Society

Sandy Feldstein National Percussion Symposium at Northern Illinois University in DeKalb. Źródło: Ibidem, s 10-12.

[40] Do 2012 roku zgłoszono kandydaturę ponad 100 osób będących lub niebędących członkami PAS, żyjących oraz pośmiertnie zasłużonych osób dla rozwoju perkusji w świecie. Dostępność: http://www.pas.org/experience/halloffame.aspx#nomination 2013-12-16 godz. 21:11

[41] Rick Mattingly, 50 Years of PAS: Chapter 2: 1971-1980, “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 2, s. 12-13.

[42] Fundatorem był jej wieloletni właściciel Carroll Bratman. Rick Mattingly, 50 Years of PAS: Chapter 3: 1981-1990 “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 3, s. 9-10.

[43] Źródło: http://findlogo.net/show/detail/P/pasic-logo Dostępność: 2014-04-03 godz. 11:35

[44] : Rick Mattingly, 50 Years of PAS: Chapter 3: 1981-1990 “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 3, s. 9.

[45] Oddziały członkowskie Percussive Arts Society powstały także w takich krajach jak Kanada, Wielka Brytania, Szwecja, Francja, Japonia oraz Brazylia. Źródło: Ibidem, s. 10.

[46] Zagadnienia te będą omawiane później. Patrz Rozdział I pt. Geneza powstania szkolnictwa perkusyjnego na świecie, str.32-34.

[47] Źródło: http://www.brad-meyer.com/bio/ Dostępność: 2014-04-14 godz. 16:04

[48] Jedną z firm, będących sponsorem stypendiów dla uczących się wibrafonistów była firma Yamaha Corporation Of America Źródło: Rick Mattingly, 50 Years of PAS: Chapter 4: 1991-2000 “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 4, s. 9-10.

[49] Komisja ta powstała w roku 1997. Jej celem było poruszenie zagadnień dotyczących zdrowia muzyków w kontekście ewentualnych uszkodzeń słuchu i wprowadzenia w biuletynie Percussive Notes regularnych artykułów na ten temat. Źródło: Ibidem, s. 15.

[50] W roku 2002 nagrody pieniężne dla dzieci i młodzieży uczestniczącej w konkursach wynosiły od 500 do 3000 dolarów amerykańskich. Źródło: Rick Mattingly, 50 Years of PAS: Chapter 5: 2001-2010 “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 5, s. 9.

[51] Ibidem, s.10.

[52] Tłum.: Krajowe Stowarzyszenie Handlowców Muzycznych.  Stowarzyszenie non-profit organizujące coroczne targi muzyczne w Los Angeles służące poszukiwaniom innowacji w zakresie produktów muzycznych, technologii nagrywania dźwięku oraz oświetlenia. Jej działalność ma na celu promocję tworzenia muzyki do osób w każdym wieku. Dostępność: http://www.namm.org/about 2013-12-11 godz. 16:10

[53] Rick Mattingly, 50 Years of PAS: Chapter 5: 2001-2010 “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 5, s. 12.

[54] Ibidem, s. 13.

[55] Źródło: http://www.moderndrummer.com/site/2012/03/rhythm-discovery-center-offers-two-exciting-programs/ Dostępność: 2014-04-14 godz. 15:42

[56] Tłum.: To mocny fundament i historia, zbudowana dzięki ciężkiej pracy pokoleń perkusistów-zapewniając tym samym możliwość kontynuacji unikalnego doświadczenia muzycznego, które będzie angażować i inspirować młodych perkusistów do podobnych działań w przyszłości. Źródło: Lauren Vogel Weiss PAS Chapters, “Percussive Notes” 49, 2011, nr. 1, s. 16.

[57] Zagadnienia te były omawiane wcześniej. Patrz Rozdział I pt. Geneza powstania szkolnictwa perkusyjnego na świecie, str. 14-15.

[58] Wywiad z prof. Stanisławem Skoczyńskim przeprowadzony na potrzebę pozyskania informacji do niniejszej pracy magisterskiej w dniu 2014-06-23 w Warszawie.